Ծովինարի՝ Թեյշեբինի կամ Օձաբերդի կիկլոպյան ամրոց

Կառուցված է մի ժայռոտ բլրի վրա, որը հյուսիսից նայում է Սևանա լճին, տեղադրված է ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Ծովինար գյուղից մոտ 1,5 կմ արևմուտք, Արծվանիստ գյուղի արևելյան մատույցներում: Առավել մատչելի է Ծովինար գյուղի միջով դեպի Արծվանիստ տանող հին ճանապարհով: Ամրոցի բլրի հարավ-արևմտյան մասում, Ծովինար-Արծվանիստ ճանապարհից անմիջապես ձախ՝ քարաժայռի ճակատին գտնվում է Վանի թագավորության տիրակալ Ռուսա I-ի (Ք.ա. 735-713 թթ.) արձանագրությունը: Համաձայն արձանագրության՝ Ռուսա I-ը նվաճել է այստեղ գոյություն ունեցած ամրոցը, նույն տեղում վերակառուցել է այն և անվանել Թեյշեբաինի ամրոց: Ինչևիցե, տեղում հստակորեն կարելի է նկատել, որ այստեղի ամրաշինական համակարգը կազմող որոշ էլեմենտներ (աշտարակներ, պարսպապատեր, պատեր) վերակառուցված են, կամ էլ հավելված են չթրծված աղյուսով շարված կոնստրուկցիաներով: Ամրոցի և հատկապես միջնաբերդի գլխավոր պարիսպները և քարաբուրգերը նույնպես վերակառուցված են, նրանց արտաքին երեսները շարված են տաշված և ողորկ կողմերը դեպի դուրս ուղղված քարերով: Թեյշեբաինին, 24 գործնականում, Սևանի ավազանում Վանի թագավորության շրջանին պատկանող ամրոցներից այսօր ամենալավ պահպանվածն է, որը հանդիսացել է լճի հարավային ափի ամենահուսալի ուրարտական հենակետը, ինչպես Ուելիքուխի երկրի «Խալդի քաղաքը» կամ Գավառի Բերդի գլուխ ամրոցը Գավառագետի ավազանի համար:

Բերդկունք (Սպիտակ բերդ)

ԲՆԱԿԱՏԵՂԻՆ ԵՎ ՄԻՋՆԱԴԱՐՅԱՆ ԱՄՐՈՑԸ — Գտնվում են ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Բերդկունք գյուղի արևելյան մասում և տեղադրված են Սևանա լճի ափին: Մատչելի են գյուղամիջյան Ճանապարհով Երևան-Գավառ մայրուղուց դեպի ձախ թեքվելով: Կիկլոպյան ամրոցը կանգնած է մի խոշոր ժայռաբլրի վրա և իշխող դիրք ունի շրջակայքի նկատմամբ: Այն գրեթե անմատչելի է բոլոր կողմերից, բացի Բերդկունք գյուղի արևելյան կողմից: Ամրոցն իր տեսքով ու կառուցվածքով նման է Լճափ գյուղի մոտ գտնվող ամրոցին և պետք է թվագրվի Ք.ա. II — I հազարամյակների սահմաններում: Այն նույնպես շրջապատված է բնակատեղիի ավերակներով, իսկ ամրոցի սահմաններից ներս նկատվում են կացարանների հետքեր: Ամրոցն, արևմուտքից-արևելք, համարյա իր ամբողջ երկարությամբ, եզերվում է ժայռապատ խրամուղիներով և հարավ-արևմտյան անկյունում միանում է մի այլ նման խրամուղու, որը ձգվում է դեպի հյուսիս: Խրամուղիների ընդհանուր երկարությունը հասնում է 275 մետրի: Կան նաև այլ խրամուղիներ, որոնք ձգված են զանազան ուղղություններով: Դրանք հիմնականում բնական, մանր կիրճեր են և մարդիկ վերափոխելով դրանք, ծառայեցրել են պաշտպանական նպատակների, ինչպես և Լճաշենի ամրոցում: Նշված խրամուղիներն ունեն մինչև 5 մ լայնությամբ բարձր բնական ու արհեստական պատեր: 
Բերդկունքի կիկլոպյան ամրոցի դիրքն այնքան հաջող է ընտրված և գերիշխող է շրջապատի նկատմամբ, որ միջնադարում (10-13-րդ դդ.) կիկլոպյան ամրոցի փլատակների վրա կառուցվել է մի նոր ամրոց, որը տեղացիները կոչել են «Սպիտակ բերդ», քանի որ ամրոցում կանգուն է մնացել մի բոլորակ բարձր աշտարակի մնացորդ, որը ծեփված է կրաշաղախով: Տեղացիներն այն անվանում են նաև Իշխանաց ամրոց: 
Այս ամրոցը սովորաբար նույնացնում են միջին դարերի Սյունիք աշխարհի Գեղարքունիք գավառի Բերդկունք բերդաքաղաքի և ճանապարհային կայանի հետ (10-13-րդ դդ.), կամ տեղադրում են նաև Ազատ քաղաքը: Բերդկունքը գտնվելով Դվինից մոտ 115 կմ հեռավորության վրա՝ արաբական տիրապետության շրջանում կարևորագույն կայան էր Դվին-Պարտավ Ճանապարհի վրա: Նաև կարևոր առևտրական կենտրոն ու վաճառատեղի էր, որտեղ վաճառվում էին Գեղարքունիք գավառի տարբեր մասերից բերված ապրանքները: Նշանավոր էր և իր խանութներով, կրպակներով, իջևանատներով: Այն ավերվել է թաթար-մոնղոլական արշավանքներից՝ 13-14-րդ դարերում:

API key not valid. Please pass a valid API key.